Venezuela, sự thay đổi quyền lực sẽ có ý nghĩa gì đối với giá dầu?

Dấu hiệu trên trời và mặt đất

Trong những tháng gần đây, căng thẳng giữa Mỹ và Venezuela đã gia tăng chưa từng có, đặc biệt là giữa hai nhà lãnh đạo Nicolás Maduro và Donald Trump. Điều đáng lo ngại hơn là sự leo thang này đi kèm với việc Mỹ triển khai quân đến vùng Caribbean, điều chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ. Nhiều câu hỏi đặt ra về kết quả của những diễn biến này và tác động của chúng đối với thị trường tài chính.

Venezuela là một trong số ít quốc gia theo chủ nghĩa xã hội công khai nằm ngay sát Mỹ, có quan hệ mật thiết với Nga, Trung Quốc, Iran và Cuba. Đã từng có khả năng Mỹ sẽ tiến hành một chiến dịch quân sự nhằm lật đổ ông Maduro vào năm 2020, nhưng cuối cùng điều đó đã không xảy ra. Nhiều dấu hiệu cho thấy ông Trump có thể sẽ thử lại lần nữa, lần này là bằng biện pháp quân sự.

Hai yếu tố quan trọng củng cố cho khả năng này. Đầu tiên, theo Reuters và các nguồn khác, chính phủ Maduro đã đưa ra một đề nghị rất hào phóng cho Mỹ, bao gồm nhiều nhượng bộ kinh tế quan trọng, nhưng Mỹ đã từ chối mà không đàm phán. Sau đó, Mỹ đã tập trung một lượng lớn tàu chiến, máy bay và tên lửa tại các căn cứ và cảng quanh Venezuela — đủ để đánh bại lực lượng vũ trang của một quốc gia tầm trung. Quy mô này vượt xa lời lẽ của Trump về “chống các băng đảng ma túy”, cho thấy có thể đây là một màn phô trương sức mạnh và sẵn sàng chiến đấu, chứ chưa hẳn là chuẩn bị tấn công thật sự. Tuy nhiên, Trump đã chứng minh trong năm nay rằng ông sẵn sàng đối đầu với các chế độ, minh chứng là cuộc không kích vào cơ sở hạ tầng hạt nhân của Iran.

Các bước chuẩn bị tác chiến

Sắp tới, nhóm tác chiến tàu sân bay USS Gerald Ford sẽ gia nhập lực lượng hiện có. Sự hiện diện của con tàu này mang nhiều ý nghĩa quan trọng. Do lịch trình xoay vòng, vận hành và bảo dưỡng phức tạp, USS Gerald Ford chỉ có khoảng 15–20 ngày để tham chiến trước khi phải quay về cảng. Nếu không đáp ứng được thời hạn này, lịch trình hoạt động của tàu sân bay có thể bị gián đoạn dài hạn.

Với tốc độ hiện tại, tàu sân bay sẽ có thể tiến hành hoạt động quân sự với Venezuela từ ngày 8–10/11, và cửa sổ tác chiến tối đa có thể kéo dài đến 22–30/11. Mục tiêu của chiến dịch có thể là đánh vào cơ sở hạ tầng quân sự và lực lượng tập trung của Venezuela, tạo điều kiện cho phe đối lập thân Mỹ lên nắm quyền và thành lập chính phủ mới hợp tác với Washington.

Khi khói lửa lắng xuống

Nếu Mỹ thực sự tấn công Venezuela, hành động này nhiều khả năng sẽ diễn ra nhanh chóng và kết thúc bằng việc lật đổ chế độ hiện tại. Một chiến dịch kéo dài, gây thương vong cho phía Mỹ, sẽ là thảm họa chính trị đối với chính quyền Trump. Venezuela đã rơi vào suy thoái kinh tế trong nhiều năm, lực lượng vũ trang của nước này đông nhưng trang bị lạc hậu, huấn luyện yếu và chỉ huy kém. Ngoài ra, lòng trung thành của sĩ quan và binh lính cũng không ổn định. Vì vậy, kịch bản cơ bản là Mỹ sẽ nhanh chóng giành chiến thắng, dù sự ổn định lâu dài của khu vực vẫn là dấu hỏi lớn.

Cần xem xét tính hợp lý về kinh tế và tác động thị trường của một giải pháp quân sự như vậy. Mọi người đều biết rằng Venezuela có trữ lượng dầu mỏ được chứng minh lớn nhất thế giới. Điều ít người biết là Chevron, dù có lệnh cấm vận, vẫn xuất khẩu dầu Venezuela sang Mỹ và duy trì năng lực kỹ thuật để xử lý dầu này. Đáng chú ý, vào cuối tháng 8 – đầu tháng 9, Chevron và Valero đã ký thỏa thuận tăng nguồn cung dầu Venezuela. Valero, một trong những nhà máy lọc dầu ở vịnh Mexico, chuyên xử lý dầu nặng của Venezuela. Vì việc điều chỉnh nhà máy để xử lý loại dầu này rất tốn thời gian, Mỹ vẫn cần nguồn cung dầu nặng từ Venezuela.

Dầu mỏ đóng vai trò trọng yếu trong cạnh tranh địa chính trị và thương mại dài hạn. Nga và Iran phụ thuộc vào xuất khẩu dầu, trong khi Trung Quốc phụ thuộc vào nhập khẩu. Nếu kiểm soát được nguồn dầu của Venezuela, Mỹ có thể cắt giảm nguồn cung của Trung Quốc, đồng thời tăng sản lượng và gây áp lực hạ giá dầu, khiến ngân sách của Nga và Iran bị tổn thương nặng nề. Tuy nhiên, chính quyền Trump, vốn ủng hộ năng lượng truyền thống, phải cân bằng giữa mong muốn giá dầu thấp và việc bảo vệ ngành khai thác trong nước, vốn cần mức giá tối thiểu 50–60 USD/thùng để tiếp tục phát triển.

Một yếu tố phụ đáng chú ý là Venezuela còn sở hữu mỏ Coltan, một loại khoáng sản kết hợp giữa Cobalt và Tantalum — hai kim loại hiếm quan trọng trong các ngành công nghiệp vũ trụ, quốc phòng và ô tô.

Vàng đen

Hiện nay, sản lượng dầu của Venezuela khoảng 0,9–1,0 triệu thùng/ngày, phần lớn xuất khẩu sang Trung Quốc, chiếm chưa đến 1% sản lượng toàn cầu. Nếu xảy ra một cuộc tấn công quy mô lớn hoặc đảo chính, sản lượng dầu ngắn hạn có thể giảm 25–50%. Điều này không gây thiếu hụt lớn về nguồn cung toàn cầu, nhưng trong ngắn hạn, giá dầu có thể tăng 5–8% do tâm lý lo ngại — tuy nhiên, mức tăng này sẽ nhanh chóng hạ nhiệt vì thiếu yếu tố cơ bản hỗ trợ. Quan trọng hơn cả là những gì sẽ xảy ra trong dài hạn.

Trong kịch bản thận trọng, quá trình tái thiết năng lực sản xuất dầu của Venezuela diễn ra chậm chạp. Tuy nhiên, sản lượng dự kiến vẫn sẽ tăng khoảng 50% so với mức hiện tại trong khung thời gian 5 năm. Dẫu vậy, các trung tâm phân tích và tổ chức chính phủ đã dự báo rõ ràng về tình trạng dư thừa dầu kỷ lục trong những năm tới, do đó giá dầu sẽ tiếp tục giảm, bất kể sự tham gia của Venezuela.

Kịch bản cơ bản được xem là khả năng cao nhất, trong đó sản lượng dầu của Venezuela tăng đều đặn, và sự hợp tác với Mỹ cho phép nguồn dầu này nhanh chóng được đưa ra thị trường quốc tế. Kịch bản này chắc chắn sẽ kéo giá dầu xuống dưới mức 60 USD/thùng. Kịch bản lạc quan giả định rằng nguồn vốn được phân bổ hiệu quả và ngành khai thác dầu của Venezuela có bước nhảy vọt trong mở rộng quy mô sản xuất.
Sản lượng tối đa có thể đạt được của Venezuela vào khoảng 4,5–5 triệu thùng mỗi ngày, tức là tăng gấp 5 lần so với hiện nay.

Những kịch bản trên đặt Nga vào vị thế bất lợi nhất. Nga cần giá dầu Ural (loại dầu được giao dịch thấp hơn Brent khoảng 10–12 USD) đạt tối thiểu 50 USD/thùng, nghĩa là giá dầu Brent phải ở mức ít nhất 60 USD/thùng. Nếu giá dầu giảm xuống dưới 60 USD và duy trì trong 2–3 quý, nền kinh tế Nga có thể rơi vào thảm họa.

Kinh tế Iran đã ở trong tình trạng tương tự suốt nhiều năm và là minh chứng rõ ràng cho con đường mà Nga có thể phải đối mặt: siêu lạm phát, chính sách tài khóa cực đoan, sự sụp đổ của các dịch vụ công và cơ sở hạ tầng. Chính phủ vật lộn để duy trì quyền kiểm soát, và nếu giá dầu tiếp tục giảm, điều đó có thể dẫn đến sự sụp đổ của nhà nước hoặc tan rã trục “kháng cự” do Iran dẫn đầu.

Trong khi đó, Trung Quốc ở vị thế tương đối thuận lợi — họ được hưởng lợi từ giá dầu rẻ, do là nước nhập khẩu lớn, nhưng điều này cũng khiến Trung Quốc ngày càng bị cô lập trước Mỹ. Nếu cạnh tranh giữa hai siêu cường leo thang, Mỹ sẽ có nhiều công cụ hơn để cắt nguồn cung dầu — một tài nguyên thiết yếu đối với Trung Quốc. Tóm lại, Venezuela là một nước cờ mạo hiểm, mang tính “đánh bạc” cao, nhưng nếu kịch bản thuận lợi được thực hiện, Mỹ có thể xoay chuyển cán cân quyền lực toàn cầu chỉ bằng một bước đi. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là một trong nhiều khả năng, và số lượng biến số cùng rủi ro liên quan vẫn còn rất lớn.

Biểu đồ CVX.US (D1)

Nguồn: xStation5

Kamil Szczepański
XTB Financial Markets Analyst